سوره عصر ترسیم حکمرانی توحیدی برای انسان است
حجت‌الاسلام والمسلمین نجف لکزایی؛ رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در نشست علمی«حکمرانی و ارائه الگوی حکمرانی از منظر علامه مصباح» با اشاره به الگوی حمکرانی اسلامی از منظر علامه طباطبایی، گفت: علامه مصباح در پروژه کلان معارف قرآن که به عنوان طرح ولایت در حال اجراست طرح‌های مختلف تفسیر ترتیبی و موضوعی را مورد نقد قرار داده‌اند، گفت: طرح ایشان برای فهم نظام‌مند قرآن کریم آن است که ایشان فرموده است ما باید محور همه معارف قرآنی را الله قرار دهیم و در تفسیر قرآن هم باید از خداشناسی و توحید شروع کنیم و در ادامه هم به خلقت جهان و انسان باید رو بیاوریم.
وی افزود: در بحث انسان چون او موجود مختاری هست و دوراهی‌هایی در برابر وی قرار دارد بحث راه‌شناسی در میان خواهد آمد و در این بین احتیاج به راهنما و راهنماشناسی و نقشه راه دارد که همان قرآن‌شناسی است و وقتی قرآن می‌خوانیم می‌بینیم هدف قرآن، انسان‌سازی و اخلاق است و برای تعلیم انسان مسائل عبادی و احکام فردی و اجتماعی وضع شده است.
استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: علامه مصباح ارزش‌ها را به چند بخش تقسیم کرده است؛ یکی ارزش‌های توحیدی مانند بحث مشروعیت، بعد ارزش اخلاقی و خودسازی از طریق ایمان که گرایش‌های اخلاقی مورد بحث است؛ مؤلفه دیگر هم ارزش‌های سیاسی و حقوق و تکالیف این مورد است.
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) با بیان اینکه حکمرانی به معنای هماهنگی برای حل مشکلات بغرنج و غامض است و جایی مطرح می‌شود که یک مسئله پیچیده وجود داشته باشد که حل آن از عهده یک کنشگر بر نیاید. ما از سوره والعصر استفاده کرده‌ایم که مشکل پیچیده‌ای برای همه انسان‌ها وجود دارد و آن کاهش عمر است یعنی فرد به محض تولد از عمر او کم می‌شود بنابراین در خسران بودن انسان همین معنا را دارد.
وی افزود: البته آیه در ادامه راهکار ارائه داده است و آن اینکه کسانی که چهار اقدام انجام دهند از خسران در امان خواهند بود؛ اول اینکه ایمان بیاورند که ایمان به غیب و خدا و آخرت و قرآن و ملائکه و … است؛ دوم اینکه پس از ایمان آگاهانه انسان به عمل صالح رو بیاورد؛ مثلا ما خدا را شناخته‌ایم و بعد متعهد می‌شویم او را بندگی کنیم. عمل صالح هم عملی است که خدا در ازاء آن در روز قیامت به ما پاداش خواهد داد و در نهایت هم اینکه فردی که اهل ایمان و عمل صالح است دیگران را هم به حق دعوت کند که علامه حسن‌زاده آملی دعوت به توحید و خدا می‌داند.
وی افزود: مرحله بعد تواصی به صبر است؛ یعنی این چند اقدام می‌تواند ما را از دست‌دادن سرمایه عمر نجات دهد؛ عمر انسان در هر صورت تمام خواهد شد ولی فرد می‌تواند با این اقدامات عمر را در راه مفید استفاده کند و ما به ازاء در دنیا و آخرت دارد. از نظر علامه مصباح، قطع ارتباط با توحید و شرک و به تعبیری طغیانگری موجب هلاکت انسان است؛ گام دوم در نظر ایشان، ساماندهی علم و معرفت و شناخت اعم از شناخت معمولی عادی و غیرعادی و حصولی و شهودی است.
لکزایی افزود: آموزش و پرورش و سایر نهادها باید متناسب با توحید برنامه‌ریزی و ساماندهی شوند و مراحل خداشناسی، راهنماشناسی، قرآن‌شناسی و … را طی کنند. این محورها به دو بخش عملی و نظری قابل تقسیم است؛ در بخش نظری ما خدا را می‌شناسیم، انسان و ملائکه و قرآن را می‌شناسیم و در مرحله بعد ساماندهی انگیزه انسان در دو بخش حب و بغض و تولی و تبری است و به جهت‌گیری حکمرانی کمک می‌کند و سمت و سوی مقصد ما را تعیین می‌کند.
وی اضافه کرد: ساماندهی اراده، تصمیم، سیاستگذاری و تنظیم‌گری بخشی و فرابخشی اعم از حوزه قوانین و نظام پایش و کنترل است و در این مرحله تحکیم ایمان و بسترسازی برای آن است؛ از یکسو انسان با برنامه‌های عبادی باید رابطه خود را با خدا اصلاح کرده و تحکیم ببخشد و در سوی دیگر معرفت‌هایی را که فراگرفته بود و به معرفت حقیقی رسیده بود و نه توهمی و …؛ اینجا فرد آماده می‌شود سیاستگذاری و تنظیم گری کند که همان چرخه حکمرانی است.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار کرد: مرحله دیگری تسهیل‌گری برای عمل صالح است یعنی هم فرد خودش اهل عمل صالح است و هم برای دیگران زمینه را فراهم می‌کند و احکام جزایی و سیاسی و قضایی، بین‌المللی و … هم در این رابطه مطرح است تا مردم برای اقامه دین و عمصل صالح آماده شوند.
وی با بیان اینکه تواصی باید به حق و صبر و ایمان و عمل صالح رخ دهد، تصریح کرد: مرحله آخر هم نظارت و ارزیابی است تا شکاف نظر و عمل به حداقل برسد یعنی فاصله بین تعالیم قرآن و پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) با عمل مسلمین کاهش یابد. الان شکاف بین نظر و عمل در بین مسلمین در نسبت با ایمان و عمل صالح و … بسیار زیاد است. خداوند وقتی فرموده است: اوفوا بالعقود؛ یعنی به تعهدات خود پایبند باشید ولی الان چقدر مسلمین اینگونه هستند. الان افراد در ایام انتخابات قول‌های زیادی می‌دهند ولی چقدر در نهایت آن را عمل می‌کنند.
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) اظهار کرد: عدالت قرار است براساس آیات قرآن با حضور مردم انجام شود، لذا فرموده است لیقوموا الناس بالقسط. بنابراین به نظر علامه مصباح حکمرانی در این مراحل قابل اجراشدن است که البته بنده براساس فهم خود از مکتوبات ایشان استخراج کرده‌ام وگرنه خودشان این مراحل را یکجا نفرموده‌اند.
لکزایی بیان کرد: ایشان بخش زیادی از عمرشان را هم صر ف آسیب‌شناسی نظام سیاسی و اقتصادی و آموزش و پرورش و قوانی و مقرارت کردند؛ بنده صددرصد این سخنان را به ایشان نسبت نمی‌دهم و تصورم این است که می‌توان از سخنان ایشان چنین چیزی برداشت شود که اگر نقدی هست از سوی استادان مطرح شود.
منبع: روابط عمومی مجمع عالی حکمت اسلامی
