نظام حکمرانی دینی عدالت را محقق می‌کند
استاد سطوح عالی حوزه علمیه خراسان با بیان اینکه نظام مسائل حکمرانی دینی چارچوبی ضروری برای تحقق عدالت و ساماندهی جامعه اسلامی است، گفت: این نظام چارچوبی منسجم و چندبعدی است که جهت‌گیری آن همواره در راستای تحقق اهداف الهی و تامین مصالح جامعه اسلامی قرار دارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین نوایی، استاد سطوح عالی این حوزه، در نشست هم‌اندیشی اساتید گروه‌های علمی که از سوی معاونت علمی حوزه علمیه خراسان در مدرسه علمیه عالی نواب برگزار شد، نظام مسائل حکمرانی دینی را چارچوبی ضروری برای تحقق عدالت و ساماندهی جامعه اسلامی دانست.
وی با تاکید بر ضرورت درک جامع از ماهیت این نظام، گفت: نظام حکمرانی دینی، مجموعه‌ای دقیق، منسجم و چندبعدی از مبانی، اصول و شیوه‌های اجرایی است که جهت‌گیری آن همواره در راستای تحقق اهداف الهی و تامین مصالح جامعه اسلامی قرار دارد. حکمرانی دینی، به معنای استفاده از تمامی ظرفیت‌های ممکن برای مدیریت جامعه در چارچوب دین، یک نظام واحد و ترکیبی است که در آن، همه اجزاء باید هماهنگ و مرتبط عمل کنند. در این مدل حکمرانی، هر موضوع و مسئله جزئی از یک کلان‌طرح است که همه اجزاء آن تابع هدفی واحد و الهی هستند.
حجت‌الاسلام والمسلمین نوایی در ادامه به مفهوم «نظام» اشاره کرد و آن را چارچوبی توصیف کرد که اجزاء مختلف را به هم متصل کرده و آنها را در مسیر یک هدف مشترک قرار می‌دهد.
وی افزود: نظام، ترکیبی از اجزایی است که دارای تعاملات متقابل‌اند و در یک ارتباط سازمان‌یافته و نظام‌مند با یکدیگر، یک ساختار منسجم را شکل می‌دهند. اجزای این ساختار، هرچند ممکن است در ظاهر متفاوت به نظر آیند، اما در باطن و ذات، وابستگی و هماهنگی عمیقی میان آنها برقرار است و این هماهنگی، هویتی یکپارچه به کل نظام می‌بخشد.
این استاد حوزه علمیه خراسان، مسئله را فاصله میان «وضع موجود» و «وضع مطلوب» دانست و تصریح کرد: حکمرانی دینی باید با برنامه‌ریزی دقیق، سازوکارهایی بیافریند که این فاصله را رفع کند. در این میان، نظام مسائل، مجموعه‌ای از مسائل و چالش‌هایی است که اگرچه ممکن است در ظاهر پراکنده یا جزئی به نظر آیند، اما در حقیقت، در راستای یک هویت کلان و جامع تعریف می‌شوند. این نظام، حلقه اتصال همه مسائل به یک طرح و هدف الهی است که در نهایت عدالت، رشد فرهنگی، و پیشرفت اقتصادی و اجتماعی جامعه اسلامی را دنبال می‌کند.
مبانی و عرصه‌های نظام حکمرانی دینی
حجت‌الاسلام والمسلمین نوایی، نظام مسائل حکمرانی دینی را در چهار عرصه اصلی مبادی، مسائل، عرصه عمل و نظارت تعریف کرد و در تشریح این ابعاد گفت: برای ورود به موضوع حکمرانی دینی، نخست باید مبادی آن روشن شود. این مبانی شامل درک ماهیت حکمرانی دینی و تفکیک آن از دو مفهوم «حکومت» و «حاکمیت» است. حکمرانی دینی، مفهومی فراتر از مدیریت سیاسی صرف است و باید ریشه در فقه اسلامی داشته باشد، به طوری که همه سیاست‌ها، ساختارها و ابزارها، مطابق اصول شرعی و در راستای مصالح عمومی طراحی و اجرا شوند.
وی ادامه داد: درک نصوص دینی نیز از مبانی اصلی حکمرانی دینی است. نصوص دینی، به‌ویژه در فقه اسلامی، نه تنها چارچوبی روشن برای اداره جامعه ارائه کرده‌اند، بلکه می‌توانند به گونه‌ای تفسیر شوند که پاسخ‌گوی نیازهای روز باشند. این پیوند میان اصول ثابت دینی و اقتضائات متغیر زمانه می‌تواند مبنای نظام‌سازی و مدیریت تحولات اجتماعی باشد.
استاد سطوح عالی حوزه علمیه خراسان در بخش «مسائل حکمرانی»، به بررسی محورهای کلیدی حکمرانی در جامعه اسلامی پرداخت و اظهار داشت: مسائل حکمرانی دینی، باید در محورهای عدالت، امنیت، رفاه و حقوق ساماندهی شود.
وی اضافه کرد: عدالت، به‌عنوان اساسی‌ترین اصل، باید در ابعاد فردی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تحقق یابد. امنیت نیز باید تمام جنبه‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و مرزی را پوشش دهد. و رفاه عمومی باید به ابعاد اجتماعی و جنبه‌های معیشتی و اقتصادی توجه کند و نظام حقوقی نیز باید از حقوق فردی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آحاد جامعه حمایت کند.
استاد سطوح عالی حوزه علمیه خراسان افزود: یکی از مسائل مهم در حکمرانی دینی، اصلاح ساختارهای اقتصادی و حرکت به‌سوی اقتصادی عادلانه و مستقل است. معضلاتی چون «ربا» باید از نظام مالی و اقتصادی جامعه حذف شود؛ چرا که وجود این پدیده‌ها، نه تنها با اصول اسلامی منافات دارد، بلکه مانع تحقق عدالت اجتماعی است.
حجت‌الاسلام والمسلمین نوایی در ادامه سخنان خود به عرصه عمل در نظام حکمرانی دینی پرداخت و اظهار داشت: عرصه عمل، به طراحی روش‌ها و ساختارهایی اختصاص دارد که هدف آن، اجرای سیاست‌ها و محورها بر اساس اصول اسلامی است. ایجاد ساختارهای اجرایی کارآمد، شفاف‌سازی وظایف و مسئولیت‌ها، تخصیص منابع بر اساس اولویت‌های شرعی، و استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود، از اصلی‌ترین وظایف این بخش است.
وی با اشاره به نقش مردم در تحقق حکمرانی دینی، بیان کرد: مشارکت مردم در امور حاکمیتی، از طریق امر به معروف و نهی از منکر و مشارکت در سیاست‌گذاری عمومی، از الزامات حکمرانی دینی است. این مشارکت، نه تنها باعث نظارت مؤثر بر عملکرد مسئولان می‌شود، بلکه زمینه‌ساز تقویت حس مسئولیت‌پذیری در جامعه نیز هست.
نظارت؛ رکن پایدار در نظام حکمرانی دینی
وی عرصه نظارت را از ارکان اصلی حکمرانی دینی دانست و خاطرنشان کرد: نظارت بر عملکرد کارگزاران و نهادهای اجرایی، تضمین‌کننده سلامت نظام حکمرانی است. این نظارت، باید به گونه‌ای باشد که ضمن پیشگیری از انحرافات احتمالی، امکان اصلاح و بازنگری در ساختارها نیز فراهم شود. انصاف در رفتار، پاسخگویی و شفافیت از اصول محوری نظارت موفق در حکمرانی دینی است.
حجت‌الاسلام والمسلمین نوایی همچنین بر اهمیت تربیت مدیران شایسته برای اجرای این نظام تاکید کرد و اضافه کرد: یکی از چالش‌های اصلی در حکمرانی، نبود مدیرانی است که علاوه بر توانمندی علمی و اجرایی، دارای تعهد شرعی و اخلاقی باشند. تربیت نیروی انسانی متخصص و متعهد باید از اولویت‌های حوزه‌های علمیه باشد.
وی در پایان، با تاکید بر ضرورت تحول در اصول حکمرانی، خاطرنشان کرد: برای تحقق حکمرانی دینی، باید روش‌های سنتی را بازنگری کرده و آنها را مطابق با نیازهای روز جامعه اسلامی بازسازی کنیم. این بازنگری باید بر اساس اجتهاد پویا و فهم صحیح از نصوص دینی انجام شود. چنان‌که امام خمینی(ره) فرموده‌اند: «اسلام چیزی جز حکومت نیست؛ حکومت اسلامی، نه تنها اجراکننده عدالت بلکه راهنمای زندگی فردی و اجتماعی است» بنابراین، حکمرانی دینی تنها در صورتی موفق خواهد شد که به تمام ابعاد زندگی اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی توجه داشته باشد و به الگویی برای تحقق تمدن نوین اسلامی تبدیل شود.
منبع: خبرگزاری حوزه
