تبیین ویژگی‌های کنشگران حکمرانی اسلامی
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: ویژگی‌های کنشگران حکمرانی اسلامی در آیات متعدد و متنوع قرآن کریم ذکر و نکات ارزشمندی، پیرامون کنشگران حکمرانی اسلامی بیان شده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین نجف لکزایی، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، عصر امروز یکشنبه ۳۱ فررودین ماه طی سخنانی در ادامه سلسله نشست‌های حکمرانی در سوره مائده، اظهار کرد: سوره مبارکه مائده طبق قول مشهور به عنوان آخرین سوره بر پیامبر اکرم نازل شده است و با توجه به این موضوع، انتظار می‌رود که دستورالعمل‌هایی در این سوره برای ادامه مسیر انبیا، به ویژه حضرت محمد(ص) وجود داشته باشد که در چارچوب حکمرانی مورد بحث قرار می‌گیرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) افزود: اولین مرحله در مباحث حکمرانی، شناخت دقیق مسئله‌ای است که باید حل شود و سوره مائده به مسئله تشخیص و شیوه حل و ریشه‌یابی آن توجه زیادی کرده است که یکی از مثال‌های بارز در این سوره، داستان هابیل و قابیل فرزندان حضرت آدم(ع) است که در این روایت، دو برادر قربانی‌هایی برای نزدیکی بیشتر به خداوند ارائه می‌دهند، اما فقط قربانی یکی از آن‌ها پذیرفته می‌شود. این وضعیت به مسئله‌ای منجر می‌شود که چرا قربانی قابیل پذیرفته نشده است.
وی ادامه داد: قابیل و هابیل هر کدام تحلیل و ریشه‌یابی خاص خود را دارند، ضمن اینکه قابیل با حسادت مسئله را برداشت می‌کند و نتیجه به اشتباه او موجب ارائه راه‌حل نادرست می‌شود، در حالی که هابیل با رویکرد تقوامحور و صحیح به نتیجه مطلوب می‌رسد و این تفاوت نشان‌دهنده دو پارادایم حکمرانی متفاوت است: یکی بر پایه خواسته‌های نفسانی و دیگری بر اساس تقوا و خیرخواهی.
حجت‌الاسلام والمسلمین لکزایی ابراز کرد: هابیل تلاش دارد تا به برادرش توصیه کند که با کنترل نفس و ارتقای عقلانیت، قربانی او نیز پذیرفته شود، اما قابیل با خطای خود به جای پذیرش نصیحت، تصمیم به قتل هابیل می‌گیرد که نشان‌دهنده رویکردی تجاوزگرانه است و ریشه‌یابی اخلاقی هابیل خواستار استمرار حیات برادرش در مسیر تقوا است، در حالی که قابیل با انتخاب نابودی نشان می‌دهد که ضعف‌های نفس بر او چیره شده‌اند.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: این درس از سوره مائده نشان می‌دهد چگونه تشخیص نادرست مسئله می‌تواند بحران را تشدید کند و مثال‌هایی از تاریخ استکبار نیز مشهود است؛ جایی که قدرتمندان با سلطه‌جویی مشکلات را پیچیده‌تر کرده‌اند، همان‌طور که قابیل با قتل هابیل نه تنها مشکلش حل نشد بلکه به دهانه عمیق‌تری افتاد.
تقوا یکی از شروط توفیق در حل مسائل است
وی تصریح کرد: یکی از شروط توفیق در حل مسائل، همکاری در مسیر درست و تقوا است، رویکردی که در پارادایم‌های دینی بر آن تأکید شده است و بر اساس آموزه‌ها، مؤمنان باید در امور خیر و تقوا همکاری کنند و از مشارکت در گناه و تجاوز بپرهیزند.
حجت‌الاسلام والمسلمین لکزایی افزود: این مفهوم در حکمرانی توحیدی به وضوح دیده می‌شود؛ جایی که تعامل بر پایه نیکی و پارسایی جریان دارد اما در حکمرانی دنیوی، چنین همکاری به گناه و ظلم منتهی می‌شود.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی عنوان کرد: مشارکت مردم در حل مسائل نیز به عنوان شرطی برای توفیق ذکر شده است و شواهد نشان می‌دهند که حتی پیامبران الهی به تنهایی قادر به حل مسائل پیچیده نیستند؛ به عنوان نمونه، حضرت موسی (ع) به تنهایی نتوانست مسائل قومش را حل کند، بنابراین، حضور مردم و اطاعت از خدا و رهبران الهی برای پیشبرد امور ضروری است و وقتی مردم از نصایح رهبران الهی پیروی نکنند، محرومیت از فضل الهی و شدت بحران گریبان‌گیر آنان می‌شود.
کنشگران مؤمن باید دستورات الهی را اجرا کنند
وی اذعان کرد: در سوره مبارکه مائده، نقش کنشگران حکمرانی اسلامی به تفصیل بررسی شده است و کنشگران مؤمن باید دستورات الهی را اجرا کنند که این مسئولیت تنها بر عهده حکومت نیست، بلکه مردم مؤمن و نهاد‌های اجتماعی نیز باید در آن مشارکت کنند.
حجت‌الاسلام والمسلمین لکزایی اظهار کرد: همچنین مسجد به عنوان پایگاه حرکت برای حل مسائل معرفی شده است و تجمع مردم در مساجد و مشارکت فعال آن‌ها با محوریت امام جماعت می‌تواند راهگشای حل مسائل جامعه باشد، بنابراین یک جامعه ایمانی با چنین روحیه‌ای شکل می‌گیرد که هم‌افزایی میان امت اسلامی را ضروری می‌کند.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: سوره مبارکه مائده با خطابات متعدد «یا‌ایها الذین آمنوا» توجه ویژه‌ای به مسئولیت‌های مؤمنان در حل مسائل جامعه داشته است که این دستورات بخش مهمی از حکمرانی اسلامی را تشکیل می‌دهند و نقش کنشگران مؤمن را برجسته می‌کنند.
وی ابراز کرد: در سوره مبارکه مائده که به عنوان سوره ولایت شناخته می‌شود، دستور «اتقوا الله» ۱۲ بار تکرار شده و توجه به این موضوع بسیار مهم است و وقتی زمینه تقوای الهی را می‌نگریم، مشاهده می‌کنیم که تقوا موجب می‌شود افراد متقین شوند و در نتیجه این افراد به کارگزاران حکمرانی اسلامی تبدیل می‌شوند.
حجت‌الاسلام والمسلمین لکزایی تصریح کرد: در آیات دیگر نیز درباره تقوا صحبت شده، اما در سوره مائده تنها دوازده بار به صورت امر تکرار شده است و خداوند در آیه ۱۲ همین سوره می‌فرماید که اگر شما دین را اقامه کنید و برنامه شما اجرای دین در جامعه باشد، او با شما خواهد بود.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی عنوان کرد: در آیات دیگر هم از تقوا و شرایط آن گفت‌و‌گو شده است ضمن اینکه در آیه‌های ۵۲ و ۵۳، کسانی که دل‌هایشان بیمار است معرفی شده‌اند؛ این افراد از جامعه اسلامی جدا شده و به سمت کافران حرکت می‌کنند و آن‌ها معتقدند که بحران ممکن است بر سر آن‌ها نازل شود و به همین دلیل از همراهی با رهبری و مؤمنان اجتناب می‌کنند.
وی ادامه داد: در ادامه آیاتی که کنشگران حکمرانی اسلامی را توصیف می‌کنند، نبیون و علمای ربانی جزو این دسته هستند و آن‌ها دارای نقشه راه حکمرانی الهی هستند و کافرانی که علیه این مسیر عمل می‌کنند، جزو کنشگران حکمرانی طاغوتی محسوب می‌شوند.
ویژگی‌های کنشگران حکمرانی اسلامی
حجت‌الاسلام والمسلمین لکزایی اذعان کرد: ویژگی‌های کنشگران حکمرانی اسلامی در آیه ۵۴ مائده بیان شده است که تأکید بر ایمان و عزت در مقابل کافران دارد و مؤمنان رابطه‌ای محبتی با خدا دارند و متواضع در برابر مؤمنان و قاطع در برابر کافران هستند و آن‌ها آماده جهاد در راه خدا و مقابله با تهاجمات شناختی دشمنان می‌باشند.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: در زمینه حکمرانی در جامعه اسلامی، عقل یک ارزش معرفتی و انگیزشی است و فرد مؤمن کسی است که از عقل برخوردار است. اما کسانی که اذان را که دعوت به نماز است مسخره می‌کنند، افرادی هستند که عقل ندارند و در حکمرانی معقول قرار نمی‌گیرند.
عقل منبع معرفتی معتبر در حکمرانی اسلامی است
وی خاطرنشان کرد: انگیزه‌های دنیوی آن‌ها باعث می‌شود ندای عقل را نشنوند و آیه ۱۰۳ سوره مائده مجدد به این موضوع بازگشته و تأکید می‌کند که مؤمنان عاقل‌اند، ولی کسانی که بر خدا دروغ می‌بندند اغلب عقل خود را استفاده نمی‌کنند، بنابراین، عقل منبع معرفتی معتبر در حکمرانی اسلامی است.
منبع: ایکنا
