زمینه‌سازی ظهور مرحله به مرحله و مردم‌پایه است
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اینکه مساله حکمرانی زمینه‌ساز در امتداد رسالت انبیا است، اظهار کرد: در این راستا باید به این نکته توجه داشت که زمینه‌سازی ظهور نیز مرحله به مرحله و مردم‌پایه است.
شانزدهمین جلسه از سلسله نشست‌های هشتمین مدرسه حکمرانی اسلامی با عنوان (مدرسه حکمرانی زمینه ساز ۲) با ارائه حجت‌الاسلام «حمید پارسانیا» با موضوع «حکمرانی زمینه‌ساز، حکمرانی مردم‌پایه» امروز (چهارشنبه، ۲۶ شهریورماه) برگزار شد؛ دبیر این نشست حجت‌الاسلام «رضا لک‌زایی» بود.
حجت الاسلام پارسانیا در این نشست در ابتدای سخنان خود اظهار کرد: اگرچه در نگاه نخست، حکمرانی زمینه‌ساز متوجه اصل مساله ظهور است اما در واقع بیش از آن به شرایط کنونی و مسئولیت‌های جامعه در عصر غیبت مرتبط است و جامعه‌ای که خود را زمینه‌ساز می‌داند باید به واقعیت‌های امروز نیز نظر داشته باشد و از سوی دیگر چشم‌انداز آینده مطلوب را در نظر گیرد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: در واقع این مفهوم نوعی حرکت دوگانه است؛ از یک‌سو نگاهی به واقعیت‌های ملموس زندگی و دشواری‌های حکومت دینی دارد و از سوی دیگر افق بلند و آرمانی جامعه موعود را ترسیم می‌کند و به همین دلیل محور اصلی زمینه‌سازی بیش از هر چیز متوجه مردم است چراکه این مردم هستند که حامل این رسالت و تحقق‌بخش آن خواهند بود.
رسالت پیامبران، غلبه دین حق بر همه ادیان و مکاتب بشری است
وی با بیان اینکه هدف حیات انسانی و غایت بعثت انبیا دارای مراتبی است، افزود: این مساله در یک سطح، ناظر به رشد فردی و تعالی معنوی هر انسان است و در سطحی دیگر مربوط به زندگی جمعی و سامان اجتماعی است؛ خداوند در آیه ۳۳ سوره «توبه» می‌فرماید: «هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَیٰ وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ» (اوست که پیامبرش را با هدایت و دین حق فرستاد، تا آن را بر همه ادیان پیروز گرداند، هر چند مشرکان خوش نداشته باشند)؛ این آیه نشان می‌دهد رسالت پیامبران، غلبه دین حق بر همه ادیان و مکاتب بشری است؛ غایتی که با وجود مقاومت مشرکان و کافران، تحقق خواهد یافت.
بدون هدایت وحی، بشر در ظلمات باقی خواهد ماند
حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا ادامه داد: از سوی دیگر در دو سوره «جمعه» و «بقره»، رسالت پیامبران در سه محور اصلی خلاصه شده است؛ تلاوت آیات الهی، تزکیه نفوس و تعلیم کتاب و حکمت و این رسالت‌ها نه تنها افراد را از گمراهی نجات می‌دهد، بلکه بنیان‌های معرفتی و اخلاقی جامعه را نیز استوار می‌سازد؛ ضمن اینکه باید توجه داشته باشیم که تفاوت آیات نیز معنادار است؛ در سوره جمعه تأکید می‌شود که رسول خدا در میان قومی بی‌سواد و گرفتار عصبیت جاهلی برانگیخته شد تا آنها را به سوی کتاب و حکمت رهنمون سازد و در سوره بقره نیز تأکید می‌شود که پیامبر (ص) چیزی را به شما می‌آموزد که نه تنها نمی‌دانستید، بلکه اساساً توانایی دست یافتن به آن را از خود نداشتید و این نشان می‌دهد که بعثت پیامبران حیاتی و ضروری است و بدون هدایت وحی، بشر در ظلمات باقی خواهد ماند.
حکمرانی زمینه‌ساز در امتداد رسالت انبیا است
وی گفت: با توجه به آنچه که اشاره شد اگر بخواهیم مفهوم حکمرانی زمینه‌ساز را به درستی درک کنیم، باید آن را در امتداد همین رسالت انبیا ببینیم و حکمرانی دینی در عصر غیبت باید با همان مأموریت‌ها معنا شود؛ یعنی ایجاد بستری برای تزکیه، رشد معرفت دینی، ترویج حکمت الهی و فراهم ساختن شرایطی که جامعه به سوی غلبه دین حق بر همه عرصه‌ها حرکت کند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: با در نظر گرفتن این مباحث حکمرانی زمینه‌ساز صرفاً یک شعار سیاسی یا مدیریتی نیست، بلکه عیناً تداوم همان مأموریتی است که پیامبران الهی بر دوش داشتند و این حکمرانی در عین حال که باید واقع‌بینانه با شرایط امروز جهان تعامل کند، نباید از آرمان غایی خود یعنی برپایی جامعه توحیدی و مهدوی غافل شود.
وی گفت: قرآن کریم به ما می‌آموزد رسالت پیامبران، رساندن بشر از گمراهی آشکار به معرفت حقیقی است و امروز نیز وظیفه جامعه اسلامی و نهادهای حکمرانی آن همین است یعنی آماده‌سازی مردم برای آنکه در مسیر تزکیه و تعلیم قرار گیرند و جامعه جهانی با مکتب اهل‌بیت آشنا شود و این همان معنای حقیقی زمینه‌سازی برای ظهور است.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: پیامبران نَه تنها حامل کتاب و حکمت بودند، بلکه با ایجاد قدرت اجتماعی و تجهیز جامعه، مأموریت یافتند تا انسان‌ها را به قیام برای قسط برانگیزند؛ مسیری که از دعوت فردی آغاز شد و در نهایت به تشکیل جامعه نبوی و تحقق هویت جمعی در مدینه انجامید.
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا با اشاره به آیه ۲۵ سوره «حدید» افزود: خداوند در این آیه فرمود: «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ ۖ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَیْبِ ۚ إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ» (همانا ما پیامبران خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو [ی تشخیص حق از باطل] نازل کردیم تا مردم به عدالت بر خیزند، و آهن را که در آن برای مردم قوت و نیرویی سخت و سودهایی است، فرود آوردیم و تا خدا مشخص بدارد چه کسانی او و پیامبرانش را در غیاب پیامبران یاری می دهند؛ یقیناً خدا نیرومند و توانای شکست ناپذیر است)؛ بر اساس روایات، اگر از عمر دنیا جز یک روز باقی نماند، خداوند آن روز را طولانی می‌کند تا قائم از اهل‌بیت قیام کند؛ در آن روز، امام موعود بر سر انسان‌ها دست می‌گذارد و معرفت آنان را دگرگون می‌سازد؛ تحولی که در سطح عمومی فرهنگ بشری رخ می‌دهد و نه تنها افراد، بلکه کل جامعه را به سوی خداوند سوق می‌دهد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه مدینه نبوی در حقیقت مرحله‌ای از زمینه‌سازی بود که پیامبر طی ۲۱ سال با دعوت، تربیت و جهاد فراهم ساخت، تصریح کرد: این تجربه نشان می‌دهد هیچ حکومتی، حتی حکومت دینی، بدون زمینه مردمی شکل نمی‌گیرد؛ حاکمیت استبدادی نیز ناگزیر به پذیرش فرهنگ مردم است؛ مردمی که اگر نپذیرند، حتی «زور» هم توان پایداری ندارد.
زمینه‌سازی ظهور نیز مرحله به مرحله و مردم‌پایه است
حجت الاسلام پارسانیا افزود: با توجه به آنچه که اشاره شد زمینه‌سازی ظهور نیز مرحله به مرحله و مردم‌پایه است همان‌گونه که پیامبر اسلام در جامعه‌ای آکنده از جاهلیت توانست با مجاهدت مستمر، مدینه را بنا کند، امت اسلامی نیز باید در عصر غیبت فرهنگ و معرفت خویش را ارتقا دهد تا بستر برای ولایت مهدوی فراهم گردد و ظهور آخرین حلقه این مسیر تاریخی است؛ جایی که فلسفه آفرینش در کامل‌ترین وجه خود آشکار می‌شود و به این شکل هدایت پیامبران تنها در سطح آموزش باقی نماند، بلکه به عرصه اجتماعی و تاریخی کشیده شد تا معلوم شود چه کسانی یار خدا و رسول او خواهند بود.
وی گفت: خداوند؛ خود عالم به غیب است، اما این علم در مقام فعل و در بستر تاریخ ظهور پیدا می‌کند؛ نصرت الهی و قدرت بیکران او تضمین‌کننده پیروزی دین حق است، هرچند در مسیر تحقق آن، آزمایش‌های بزرگ برای انسان‌ها پدید می‌آید، بنابراین، از آغاز بعثت تا غلبه نهایی دین، مسیر هدایت در چند مرحله ترسیم شده که شامل آموختن کتاب و حکمت، سپس ارتقای معرفت فردی و در نهایت قیام اجتماعی برای استقرار قسط است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: این قیام اجتماعی نیازمند قدرت و سازماندهی است و خداوند با اعطای «حدید» یعنی ابزار اقتدار و امکان دفاع، جامعه مؤمنان را در این مسیر یاری کرد اما تحقق این مأموریت به عهده مردم نهاده شد تا با همراهی پیامبران در میدان نبرد و جهاد، عدالت را در عرصه اجتماعی مستقر سازند و از همین رو پیامبر اکرم(ص) در مدت کوتاه رسالت خویش، دو مرحله مهم را طی کرد؛ سیزده سال در مکه، دوران دعوت فردی و صبر در برابر سختی‌ها و سپس ۱۰ سال در مدینه و دوران تشکیل حکومت و مجاهدت مستمر.
حجت الاسلام پارسانیا گفت: این سیر تاریخی نشان داد که دین الهی از یک دعوت فردی و خانه به خانه آغاز و سپس به جمع‌های کوچک و شبکه‌های اجتماعی مؤمنان گسترش یافت و در نهایت به شکل‌گیری هویت جمعی و تأسیس مدینه‌النبی انجامید و در واقع فتح مکه و عام‌الوفود نقطه اوج این مسیر بود یعنی هنگامی که گروه‌گروه مردم به اسلام می‌پیوستند و کلمه توحید جایگاه اجتماعی و سیاسی خود را در شبه‌جزیره یافت.
جربه تاریخی پیامبر(ص) الگویی روشن برای جامعه منتظر در عصر غیبت است
وی افزود: پیام بعثت و رسالت پیامبران این است که هدایت الهی تنها در حوزه فردی متوقف نمی‌ماند، بلکه به عرصه اجتماعی و تاریخی می‌رسد و کتاب، حکمت، عدالت و قدرت، چهار ستون این مسیرند که در نهایت به غلبه دین حق بر همه ادیان منجر می‌شود و این تجربه تاریخی پیامبر(ص) الگویی روشن برای جامعه منتظر در عصر غیبت محسوب می‌شود تا این جامعه بداند حکمرانی زمینه‌ساز چگونه باید میان معرفت فردی، قدرت اجتماعی و آرمان نهایی پیوند برقرار کند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: پیامبر اسلام در مدینه نخستین شکل جامعه مؤمنانه را پدید آورد، اما آنچه در سوره توبه آشکار شد، این بود که در کنار مؤمنان، منافقان و آثار فرهنگ جاهلی همچنان حضور داشتند؛ دولت مهدوی در حقیقت مرحله‌ای است که این فرهنگ به‌طور کامل دگرگون و معرفت الهی در سطح عمومی بشر آشکار می‌شود.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین پارسانیا افزود: مدینه نبوی را می‌توان نخستین گام در مسیر تحقق حاکمیت الهی دانست؛ گامی که در شکل آرمانی خود نیز با محدودیت‌هایی مواجه بود؛ سوره توبه که از آخرین سوره‌های نازل‌شده است به صراحت از حضور منافقان در جامعه اسلامی یاد می‌کند؛ کسانی که در ظاهر با کلمه توحید همراه بودند، اما در باطن همچنان فرهنگ و ریشه‌های جاهلیت را در خود داشتند.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: همین امر نشان می‌دهد که هرچند که رسول خدا در مدینه قدرت سیاسی یافت و کلمه توحید غالب شد، اما جامعه بشری هنوز فاصله بسیاری با تحقق کامل ولایت داشت؛ پیامبر(ص) با حکمت ولایی خویش «کلموا الناس علی قدر عقولهم» عمل می‌کرد و به تناسب ظرفیت عمومی جامعه، با آنان سخن می‌گفت، در حالی که درهای آسمان برای مؤمنان گشوده بود و امکان صعود فردی و لقاء الهی وجود داشت، این معرفت هنوز به یک چهره اجتماعی فراگیر بدل نشده بود.
وی در ادامه در مورد پیوند این تجربه تاریخی با فلسفه ظهور گفت: در دولت مهدوی، ولایت الهی در سطح فرهنگ عمومی انسان‌ها آشکار می‌شود، اگر امروز درهای آسمان به دلیل گناه و اعراض بشر بسته می‌نماید، در دولت حق این انسداد برداشته خواهد شد؛ چنانکه خداوند در قرآن فرمود: «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَیٰ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِمْ بَرَکَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَٰکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا کَانُوا یَکْسِبُونَ» (و اگر اهل شهرها و آبادی ها ایمان می آوردند و پرهیزکاری پیشه می کردند، یقیناً [درهایِ] برکاتی از آسمان و زمین را بر آنان می گشودیم، ولی [آیات الهی و پیامبران را] تکذیب کردند، ما هم آنان را به کیفر اعمالی که همواره مرتکب می شدند [به عذابی سخت] گرفتیم)؛ بنابراین ایمان و تقوای جوامع، درهای آسمان را به روی آنها می‌گشاید. در دولت حضرت مهدی(عج) این وعده در سطح تاریخ تحقق می‌یابد.
منبع: خبرگزاری شبستان
