پنج مرحله تحقق مدل نرم حکمرانی علم دینی

معاون پژوهش حوزه های علمیه کشور پژوهش را موتور پیشران گفتمان‌سازی دینی عنوان کرد و گفت: علم دینی زمانی اثرگذار است که از حالت انتزاعی خارج شده و به مدل‌های کاربردی و عملیاتی در ساختار حکمرانی و رفتار اجتماعی تبدیل شود.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت‌الاسلام والمسلمین فرهاد عباسی معاون پژوهش حوزه های علمیه طی سخنانی در نهمین مدرسه حکمرانی که در سالن شهید سلیمانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم برگزار شد، با تشریح ابعاد حکمرانی نرم در حوزه علوم دینی، بر ضرورت عبور از رویکردهای صرفاً نظری و ورود به عرصه ارائه مدل‌های کاربردی تأکید کرد.

وی با قدردانی از برگزارکنندگان این دوره اظهار کرد: علم حتی اگر موضوع آن دین باشد، در صورتی که در خدمت تحقق ارزش‌های الهی قرار نگیرد، ممکن است تبدیل به علمی بی‌طرف و سکولار شود و نتواند در حکمرانی دینی نقش‌آفرینی کند.

استاد حوزه علمیه قم با تبیین مفهوم «علم دینی» افزود: علم دینی تنها کشف حقیقت نیست؛ بلکه پیوندی میان حقیقت و ارزش‌های دینی برقرار می‌کند و به تغییر سبک زندگی، نگرش‌ها و رفتارهای اجتماعی منتهی می‌شود.

وی با بیان اینکه حکمرانی نرم به دنبال فرهنگ‌سازی و اقناع‌گری است، تصریح کرد: در حکمرانی سخت، تمرکز بر قانون، اجبار و پاداش و تنبیه است، اما حکمرانی نرم مبتنی بر فرهنگ‌سازی، ایجاد انگیزه و شبکه‌سازی اجتماعی است و هدف آن شکل‌دهی یک گفتمان مسلط و ریشه‌دار است که مردم را با اختیار و آگاهی همراه می‌سازد.

معاون پژوهش حوزه‌های علمیه کشور پنج مرحله برای تحقق مدل نرم حکمرانی علم دینی برشمرد و گفت:

نخست، تولید دانش بومی و معنادار مبتنی بر مبانی وحیانی و عقلانیت دینی است.

دوم، عملیاتی‌سازی ارزش‌ها و تبدیل مفاهیم کلی به الگوها، شاخص‌ها و رفتارهای قابل اجرا.

سوم، ایجاد اقناع درونی از طریق ارائه دلایل علمی، اجتماعی و تجربی برای تغییر رفتار.

چهارم، آسیب‌شناسی مسائل نوپدید و ارائه راهکارهای متناسب با نیازهای جدید جامعه.

و پنجم، شبکه‌سازی نهادی و جریان‌سازی فرهنگی میان حوزه، دانشگاه و بدنه اجتماعی.

حجت الاسلام والمسلمین عباسی با اشاره به ضرورت هم‌افزایی میان پژوهش و مدیریت اجتماعی تأکید کرد: پژوهش باید پل ارتباطی میان ارزش‌های دینی و زندگی روزمره باشد تا آموزه‌های دینی تنها در مسجد و محافل مذهبی نماند، بلکه به عرصه خانواده، محیط کار و سبک زندگی نیز تسری یابد.

وی به چالش‌هایی مانند فضای مجازی و مسائل نوپدید دوره معاصر پرداخت و گفت: حکمرانی سخت در این حوزه‌ها ناکارآمد است. برای مثال در حکمرانی فضای مجازی، راهکار اصلی فیلترینگ نیست، بلکه تولید محتوای جذاب و ارزشی، تقویت سواد رسانه‌ای دینی و توسعه پلتفرم‌های بومی بر پایه اخلاق اسلامی می‌تواند منجر به تغییر رفتار داوطلبانه شود.

استاد حوزه علمیه قم با تأکید بر ضرورت بازنگری در روند پژوهش‌های حوزوی، تصریح کرد: اگر پژوهش فاقد کارکرد عملی باشد و تنها در قالب پایان‌نامه‌ها و مباحث انتزاعی باقی بماند، حکمرانی دینی در عرصه عمومی با خلأ مواجه خواهد شد. مدل‌های علمی برآمده از پژوهش باید نقشه راه و شاخص‌های مورد نیاز سیاست‌گذاران را ارائه دهد.

گفتنی است، این نشست با طرح مباحث تکمیلی درباره «زنجیره اثرگذاری پژوهش» و «نقش بازتعریف معانی، گفتمان‌سازی و جریان‌سازی در تغییر رفتار اجتماعی» به کار خود پایان داد.